نمونه هايي از كلام پر از اعجاز مولا در نهج البلاغة (10) ( استاد غلامحسین خالقی )

با كلام خدا انسان چه چيزي را ببيند؟
صفات خداي بزرگ از صفات ذات و صفات افعال
«هو الحيّ القيّوم» اوست زنده ي پابرجا «هو العليم القدير» اوست داناي توانا «هو الله الّذي لا اله الاّ هو عالم الغيب و الشّهادة هو الرّحمن الرّحيم» او الله خدائي است كه بجز او كه داناي غيب و آشكار است خدائي نيست. اوست رحمن و رحيم.
و ساير آيات قرآن كه بيانگر اسماء و صفات حضرت حقّ جلّ و علا مي باشد. حيات طيّبه، حيات قرآني يعني رسيدن به اين معنا كه به هر چيز شخص مي نگرد با عينك اين اسماء و صفات بنگرد، كه با اين آياتي كه خوانديم اشياء را ببيند، في المثل نگاهش به هر موجود زنده اي با عينك «الحيّ» بودن باري تعالي باشد يعني در وراي اين موجود زنده خداي ِ حيّ را ببيند و حيات اين موجود را ناشي از حيات خداي بزرگ بيابد. و چون خداي را «القيّوم» مي داند پس براي هيچ موجودي استقلال نه در وجود و نه در اراده بيابد.
و باز مشاهده مي كند كه ظاهر و باطن هر موجودي دست خداست و بر او مكشوف، و چون مخلوق اوست و رحمت عام و خاصّش وجود آن موجود را احاطه كرده يعني در نهاد هر موجودي در حقيقت امر دو رحمت تجلّي نموده، رحمتي كه چون ابري بر سر همه سايه افكنده. بقول سعدي: [باران رحمت بي حسابش همه جا كشيده و خوان نعمت بي دريغش همه جا گسترده] و رحمتي خاصّ آن موجود. و اوست كه رحمت عامش او را از رحمت خاصّش، و رحمت خاصّش از رحمت عامش باز نمي دارد. اي دوست بنگر كه در حقّ خودش فرمود: «هو الرّحمن الرّحيم» و نفرمود: [هو الرّحمن و هو الرّحيم] مگر بنده ي حقّ بينش، وليّ مطلقش، سيّد السّاجدين اش به پيشگاهش عرضه نمي داشت:
«يا رحمن الدّنيا و الاخرة و رحيمهما» اين رحمان دنيا و آخرت و رحيم آن دو.
و اگر من و تو نيز دقت كنيم اين دو نوع رحمت را نمي بينيم كه ما در مهد زمين زندگي مي كنيم و از سفره عامش برخوردار كه : «و هو الّذي خلق لكم ما في الارض جميعاً» و آن خدا كسي است كه براي شما آنچه در زمين است آفريد.
ابر و باد و مه و خورشيد و فلك در كارند
تا تو ناني بكف آري و به غفلت نخوري
و در عين حال هر يك از ما از روزي ويژه اي برخوردار و كام هر يك به عسل خاصّي شيرين.
و ناگهان اين دو جلوه رحمت، صبغه ي ديگري، رنگ و لعاب ديگري بخود مي گيرد. «و رحمتي وسعت كل شئ فساكتبها للّذين يتّقون و يؤتون الزّكوة و الّذين هم باياتنا يؤمنون» (اعراف 156) و رحمت من هر چيزي را در برگرفته، پس آن را محقّقاً مي نويسم براي كساني كه تقوا را رعايت مي كنند و زكوة مي دهند و كساني كه تنها به نشانه هاي ما ايمان دارند. كه در آيه بعد به شرح اين جماعت مي پردازد كه در يك كلمه پيروان به حقّ حضرت ختمي مرتبت محمّد مصطفي (ص) كه در بهشت از جلوات خاصّ رحمت بي منتهايش : «فلا تعلم نفسٌ ما اخفي لهم من قرّة اعين جزاءً بما كانوا يعملون» (سجده 17) پس هيچ نفسي نمي داند كه چه چيزي برايش پوشيده شده از آنچه كه چشمها را حتك كند در حاليكه آن پاداش ِ آن چيزي است كه انجام مي دادند.
و در اينجا با تدبّري در مسائل روزمرّه ي زندگي هر دو نوع را رحمت مي بينيم. تشريع احكام از قوانين مالي اسلام در ارث، تجارت، خانواده، كشاورزي و صنعت جلوه ي رحمانيّت، گشوده شدن در خاصّ از روزي براي هر فردفرد جلوه ي رحمت خاصّ : «و ربّك يبسط الرّزق لمن يشاء و يقدر» و پروردگار تو روزي را بسط و توسعه مي دهد براي هر كه بخواهد و تنگ مي گيرد.
و توجه به اين مسئله در دگرگون شدن نگاه انسان بسيار مؤثر است و حلّال بعضي عقده هاي فكري در مسائل فلسفي و كلامي و آرامش دهنده به روان انسان، كه في المثل براي بررسي مسئله ارث در نگاه رحماني تقسيم عادلانه و بحقّ، بلكه جانب زن مراعات شده زيرا خدا وي را نفقه خور و نه نفقه دهنده و غير مسئول در برابر تهيّه ي مسكن و لوازم زندگي و مرد را مسئول مي داند.
و در نگاه رحيميّت «و الله يرزق من يشاء بغير حساب» و خدا هر كه را بخواهد بدون حساب روزي دهد. و درهاي روزي بيشمار.
«و اتيكم من كلّ ما سئلتموه و ان تعدّوا نعمة الله لا تحصوها انَّ الانسان لظلومٌ كفّارٌ» (ابراهيم 34) و خدا به شما عطا نموده از هر چه كه از او درخواست نموده ايد و اگر نعمت هاي خدا را بشماريد نتوانيد آنها را به حساب آوريد. همانا انسان بسيار ستمكار ناسپاس است.
و چون بشر براي عصر ظهور حضرت صاحب الامر روحي له الفداء آماده شود و در آن عصر قرار گيرد جلوه هايي از رحمانيّت و رحيميّت حضرت حقّ را مشاهده كند كه تا آن روز حتي تصوّرش هم نمي توانسته داشته باشد كه حضرت حقّ «كلّ يوم هو في شأنٍ» هر روزي او در شأني است. (سوره رحمن)
« و سيجيئ غدٌ بما لا تعرفون » (نهج البلاغه مولا) و بزودي فردائي همراه با چيزي خواهد آمد كه شما آن را نمي شناسيد.
به نقل از سایت بشری