*عفت قلم و انصاف
*تأليفات


فضل بن حسن طبرسى
نامش، فضل و نام پدرش، حسن مى‏باشد، كنيه او ابو على و لقبش را امين الدين يا امين الاسلام گفته‏اند. شهرتش، طبرسى است كه طبرس همان تفرش از مضافات اراك مى‏باشد. در آن عصر تفرش از اعمال قم محسوب مى‏شده است.
سال ولادت طبرسى بخوبى معلوم نيست، صاحب كتاب« طبرسى و مجمع البيان» ولادت او را در حدود سال 468 يا 469 هجرى قمرى دانسته است، سال وفاتش در سال 548 مى‏باشد، بنا بر اين مدت عمر او به 79 يا 80 سال بالغ مى‏گردد.
وى متجاوز از 50 سال در مشهد مقدس اقامت داشت. در سال 523 به سبزوار منتقل شد و در اين ديار نيز مورد عنايت سادات آل زيارة بود. طبرسى قريب 25 سال از عمر خود را در اين شهر گذرانيد و به تصنيف و تأليف پرداخت و عاقبت در همين شهر به سال 548 درگذشت، و جنازه‏اش به مشهد مقدس انتقال و در آن شهر مدفون گشت، آرامگاه او در مشهد معروف است. سخنان بزرگان در مدح و توثيق وى فراوان مى‏باشد.
قرائن گواه بر اين است كه طبرسى در علوم متداول عصر خويش از علوم ادبى، چون صرف، نحو معانى، بيان، شعر و غيره و علوم شرعى چون كلام، فقه، تفسير و حديث، و در علوم ديگر مانند رياضى و نيز در شعر، تبحر داشت.
*عفت قلم و انصاف ابتدا
ايشان در نقل اقوال تعصبى نشان نمى‏داده و به همه اصناف و فرق به يك ديده مى‏نگريسته، آنچه را صحيح و معقول مى‏دانسته، از هر كس كه باشد، چه مخالف و چه موافق، بازگو مى‏كرده و در تقديم و تأخير نام آنان غرضى خاص، نداشته است.
با آنكه ايشان در زمانى مى‏زيسته كه عالمان فرق مختلف مذهبى تنها به اقوال معتقدان طريقه خويش اعتنا داشته ‏اند و روايات منقول از مجراى مخالفان خود را هر چند كه مؤيد نظر ايشان بوده مطرود مى‏شمردند، وى در نقل نظر مخالفان، آنجا كه سخن از نظر اصول با عقيده او، خالى از اشكال مى‏نمايد، و بنحوى جانبش تأييد مى‏كند، باكى ندارد. در اين شيوه به پايه‏اى است كه برخى بر او خرده گرفته‏اند كه اكثر منقولات در مجمع البيان از مفسرين عامه است و از تفسير اهل بيت« عليهم السّلام» جز اندكى نقل نكرده است.
در ميان مؤلفان و مصنّفان كمتر كسى را توان يافت كه كلامش از طعن و اعتراض نسبت به مخالفان طريقه خود خالى باشد، لكن طبرسى ساحتش از اين نقص مبراست. تفسير مجمع البيان و جوامع الجامع دو گواه عدل‏اند بر اين دعوى. انصاف او نكته‏اى است كه حتى علماى سنى نيز بر آن اعتراف داشته‏اند.
*تأليفات ابتدا
طبرسى را مصنفاتى عالى و متعدد است كه همه در اثبات تبحر و تسلط او در مراتب فضل و درجات كمال، برهانى واضح و دليل لائح است، تأليفات او را تا 19 مورد باز شمرده‏اند.
در تفسير سه كتاب« مجمع البيان»،« الكافى الشّافى» و« جوامع الجامع» از وى به ارمغان مانده است.