مدیریت مسجد

پدید آورنده : محمد حسن نبوی ، صفحه 3

در بحثهای مربوط به فرصتهای تبلیغی به اماکن و فضاهای تبلیغ رسیدیم و در مجله شماره 53 بیان شد که بهتر است فضاهای تبلیغی در مسجد متمرکز شده و بودجه های مردمی به سوی مسجد سوق داده شود . در این راستا مطالبی درباره اهمیت و جایگاه مسجد بیان گردید و مباحثی در مورد مدیریت و کارگزاران مسجد مطرح شد . در این شماره بطور گذرا بحث اداره مسجد را مطرح می کنیم .
اداره مسجد

از آنجا که مسجد یکی از اماکن عمومی مسلمانان است و جهت پرستش خداوند ایجاد می شود، و هر مسلمانی علاقه مند به افزایش حضور مردم در این مکان مقدس می باشد، لازم است به گونه ای اداره شود که بیشترین میل و رغبت را در مؤمنین برای حضور مداوم فراهم سازد . برای دستیابی به این هدف ارزشمند و الهی، بایستی از جهت ساختمان، تجهیزات، تاسیسات و ... به گونه ای عمل شود که بر جاذبه های مشروع مسجد افزوده و در چگونگی اداره مسجد نیز میل عمومی مؤمنین لحاظ گردد .

امروزه در جوامع گوناگون، مدیریت مشارکتی از تاثیرات شگرفی برخوردار بوده، و توانسته است امکانات و نیروهای انسانی را در جهت نیل به اهداف سازمانهای مختلف بسیج کند .

در اداره مسجد نیز می توان با بهره گیری از این شیوه مدیریتی، علاقه و میل افراد زیادی را با مسجد همراه ساخته، بر رونق مساجد افزود .
مدیریت مشارکتی و اسلام

مدیریت مشارکتی در آموزه های دینی ما از جایگاه بسیار مهمی برخوردار بوده، تحت عنوان «شور» و «مشورت » و «مشاوره » مطرح گردیده است .

در اهمیت مشورت همین بس که خداوند به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دستور می دهد که با مردم درباره چگونگی حکومت مشورت کند .

«و شاورهم فی الامر فاذا عزمت فتوکل علی الله » ; (1) «با مردم در امور مشورت کن و هنگامیکه تصمیم گرفتی بر خدا توکل نما .»

اگر بخواهیم آیات و روایات مشورت را مطرح کنیم، بحث به درازا می انجامد; لیکن مبلغان محترم را به مطالعه آیات و روایات مربوط به مشورت سفارش می نمائیم . پس از مطالعه آیات و روایات بهتر است اندکی تامل و تعمق شود تا شیوه های عملی ساختن مشورت متناسب با مدیریت مسجد پیش بینی و در مسجد بکار گرفته شود .

در مدیریت مشارکتی برای جلب همدلی و همراهی نیروها، سیستم پیشنهادات ارائه گردیده و در مجموعه های کارگری، تولیدی، اقتصادی، اداری و فرهنگی، آثار بسیار مطلوبی به همراه داشته است که در اینجا با توجه به ویژگیهای مسجد با اندک تغییراتی بیان می شود .
1 . تبیین جایگاه مشورت

روحانی مسجد قبل از فعال سازی سیستم پیشنهادات، مردم را به اهمیت و جایگاه مشورت توجه داده، آیات و روایات مربوطه را مطرح و از آنان می خواهد جهت بهبود فعالیتهای مسجد پیشنهادات خود را ارائه کنند .
2 . محدوده مشورت

مشورت به معنای هم اندیشی و هم فکری جهت یافتن بهترین گزینه در امور علمی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی می باشد . این مسئله از نظر اسلام بسیار ارزشمند بوده و بر آن توصیه شده است; زیرا زمینه رشد و تعالی جوامع انسانی در همه شاخصهای فوق را فراهم می سازد . لیکن باید توجه داشت که محدوده بکارگیری این امر مهم، در غیر از حیطه تشریع است; بدین معنی که اگر در جایی دستوری از طرف شارع مقدس وضع شده باشد، از حیطه مشورت خارج است .

مشورت برای دستیابی به بهترین طریق، موفق ترین شیوه و ارزشمندترین هدف وضع گردیده است، لیکن باید توجه داشت که اگر امری از طرف شارع به عنوان مصلحت بندگان خدا تشخیص داده شد، حتما در دستیابی به صلاح و دوری از فساد، صائب تر از تشخیص فکر جمعی بندگان خداست .

از اینرو باید مردم را توجه داد که برای اداره بهتر مسجد پیشنهاداتی پذیرفته می شود که خلاف دستورات شرع مقدس نباشد .
3 . دریافت پیشنهادات

پس از آماده سازی و ایجاد انگیزه در مردم، برای ارائه پیشنهادات اقدامات ذیل باید انجام شود:

الف . صندوق پیشنهادات در محلی از مسجد نصب گردد که در معرض دید مردم قرار داشته باشد .

ب . در کنار صندوق، برگه های پیشنهادات و قلم برای نوشتن پیشنهاد قرار داده شود . این برگه ها بهتر است به شکل ذیل باشد .
مشخصات پیشنهاد دهندگان

اسم یا اسامی: ............................................................. تلفن: ............................. .

آدرس: ............................................................................................................... .

پیشنهاد: .............................................................................................................
4 . پیشنهاد گروهی

به مردم گفته شود که اگر اهل مسجد به صورت گروهی و با تشکیل جلسه برای برنامه ها و مسائل مسجد به پیشنهادی ست یافتند و آن پیشنهاد را ارائه کردند، نسبت به پیشنهادهای فردی از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و با دقت و حساسیت عمیق تری مورد بررسی قرار می گیرد .
5 . توضیح در هیئت امناء

اگر پیشنهادی گروهی بود، مسئول و یا نماینده گروه می تواند با حضور در هیئت امناء از ایده و پیشنهاد خود دفاع کرده، توضیحات لازم را بیان کند . همچنین در صورتی که پیشنهادی فردی بود، لیکن از عمق و پیچیدگی برخوردار بود، با تشخیص هیئت امناء، پیشنهاد دهنده می تواند با حضور در جلسات تصمیم گیری مسجد، به تبیین پیشنهاد خود بپردازد .
6 . کلید صندوق

بهتر است کلید صندوق پیشنهادات در اختیار روحانی و یا یکی از معتمدین مورد وثوق قرار داده شود تا او همه پیشنهادات را به جلسه هیئت امناء آورده، و در آنجا مورد بحث قرار گیرد .
7 . بررسی پیشنهادات

همه پیشنهادها در هیئت امناء مطرح و پس از تصمیم گیری نسبت به هر پیشنهاد، نتیجه در اشکال ذیل به پیشنهاد دهنده منعکس می شود:

الف . اگر پیشنهادی پذیرفته نشد، دلایل عدم پذیرش، براساس تشخیص هیئت، کتبا یا به صورت حضوری برای پیشنهاد دهنده بیان می شود .

ب . در صورتی که پیشنهاد با تغییراتی پذیرفته شد، ضمن تشکر از پیشنهاد دهنده، اعلان می شود که پیشنهاد شما الهام بخش تصمیم دیگری در هیئت امناء گردید .

ج . اگر پیشنهاد پذیرفته شد، علاوه بر تشکر کتبی و شفاهی، در بین مردم - به گونه ای که ایجاد حساسیت نکند - از ایشان قدردانی می شود .

بهتر است اسامی پیشنهاد دهندگانی که پیشنهاد آنها پذیرفته شده، در لیستی ثبت و در مسجد جهت تشویق آنان نصب گردد .
8 . پس از تصمیم گیری

پس از گردآوری پیشنهادها و تصمیم گیری درباره آنها، تازه فعالیت آغاز می شود . در هنگام اجرای تصمیمها ممکن است یکی از حالات ذیل پدید آید:

الف . پیشنهاد اجرا شود و هیچ مشکلی پیش نیاید; این بهترین گزینه خواهد بود . فقط لازم است در صورتی که تبعات خاصی ندارد، گزارش فعالیت برای مردم بیان شود .

ب . پیشنهاد اجرا شده، لیکن به دلائلی در حین اجرا با مشکل مواجه شده و با تغییراتی تصمیم اجرا گردد; در این صورت نیز گزارش فرایند اجرا برای مردم مطرح می گردد .

ج . در مراحل اجرای تصمیم مشکلی پیش آمده که مردم با همیاری و مساعدت می توانند به حل مشکل کمک کنند; در این صورت با فعال سازی نیروها و امکانات مردمی به رفع مشکل پرداخته می شود .

د . پس از پیگیری زیاد، تصمیم گیرندگان به خطا بودن تصمیم پی برده و یا اینکه بطور کلی انجام آن تحقق ناپذیر برآورد می شود; در این صورت نیز خیلی صادقانه و راحت با مردم در میان گذاشته می شود .

قابل ذکر است که در همه موارد فوق، ممکن است به دلائلی گزارش فرایند اجرا یا مصلحت نباشد و یا ضروری تشخیص داده نشود، که براساس تشخیص هیئت امناء اقدام می گردد .


پی نوشت:

1) آل عمران/159