چهارچوب مقاله‌ی پژوهشی

تحقیق و پژوهش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به‌جرأت می‌توان گفت که همه‌ی پیشرفت‌های علمی، صنعتی، پژوهشی، فن‌آورانه و جامعه‌ شناسی برپایه‌ی تحقیق و پژوهش استوار است. اصلی‌ترین و مهم‌ترین شیوه‌ی ارائه‌ی نتایج یک مطالعه و تحقیق، تهیه‌ی مقاله‌ی پژوهشی است و محققی در صحنه‌ی تولید و انتشار علمی موفق است که بتواند نتایج پژوهش خود را در مجله‌های معتبر پژوهشی به‌چاپ برساند. از آن‌جا که نوشتن درست مقاله یک رکن اساسی برای چاپ مقاله‌های علمی است، در این‌جا تلاش شده ‌است که به بررسی روش‌های (چهارچوب‌ها و قالب‌های) درست ارائه‌ی مقاله‌های پژوهشی پرداخته ‌شود. به‌طور کلی هر مقاله‌ی پژوهشی به‌ترتیب زیر، دربر دارنده‌ی اجزای اصلی است که درپی آمده:

تحقیق و پژوهش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به‌جرأت می‌توان گفت که همه‌ی پیشرفت‌های علمی، صنعتی، پژوهشی، فن‌آورانه و جامعه‌ شناسی برپایه‌ی تحقیق و پژوهش استوار است. اصلی‌ترین و مهم‌ترین شیوه‌ی ارائه‌ی نتایج یک مطالعه و تحقیق، تهیه‌ی مقاله‌ی پژوهشی است و محققی در صحنه‌ی تولید و انتشار علمی موفق است که بتواند نتایج پژوهش خود را در مجله‌های معتبر پژوهشی به‌چاپ برساند. از آن‌جا که نوشتن درست مقاله یک رکن اساسی برای چاپ مقاله‌های علمی است، در این‌جا تلاش شده ‌است که به بررسی روش‌های (چهارچوب‌ها و قالب‌های) درست ارائه‌ی مقاله‌های پژوهشی پرداخته ‌شود. به‌طور کلی هر مقاله‌ی پژوهشی به‌ترتیب زیر، دربر دارنده‌ی اجزای اصلی است که درپی آمده:

(1) عنوان

(2) نام نویسنده یا نویسندگان

(3) اطلاعات تماس

(4) چکیده

(5) واژگان کلیدی

(6) مقدمه

(7) مبانی نظری تحقیق

(8) روش تحقیق

(9) یافته‌های تحقیق

(10) بحث و نتیجه‌گیری

(11) فهرست منابع

1ـ عنوان مقاله

اولین بخش یک مقاله، عنوان است که باید اشتراک‌هایی با موضوع اصلی تحقیق داشته ‌باشد و به شکلی جذاب جمله‌بندی شده‌ باشد. نکات زیر در انتخاب عنوان مقاله قابل توجه هستند:

(1) عنوان مقاله تا جای ممکن باید دقیق و رسا باشد و از به‌کار بردن اصطلاحات ناآشنا یا اختصاری خودداری شود.

(2) عنوان مقاله تا جای ممکن باید جمله‌ی ویژه‌ای باشد که نکات اصلی و عمده‌ی موضوع را دربر داشته ‌باشد.

(3) به‌طور معمول - نه همیشه- در نام‌گذاری بیش‌تر تحقیق‌ها این نکات درنظر گرفته می‌شود: چه چیزی را می‌خواهیم بررسی کنیم، در چه جامعه‌ای، در کجا و در چه زمانی؛ مثلاً عنوان یک مقاله می‌تواند این باشد: بررسی رابطه‌ی سطح سواد مادران و تغذیه‌ی کودکان در شهر تهران در سال 1386.

(4) عنوان باید «فاقد پیش‌داوری» باشد؛ برای مثال، انتخاب این عنوان برای یک مقاله، مناسب به‌نظر نمی‌رسد: بررسی علل بی‌علاقگی رانندگان به بستن کمربند ایمنی

(5) اگر کلمه‌هایی در توصیف ویژگی مطالعه‌ی شما نقش کلیدی دارند حتماً در عنوان خود آن‌ها را بگنجانید؛ مانند: مطالعه‌ی آینده‌نگر، مطالعه‌ی دوسویه‌ی کور یا مطالعه‌ی تصادفی شده.

(6) هیچ‌گاه نباید در عنوان مقاله، نتیجه‌ی پژوهش را به‌صورت اثبات‌شده ذکر نمود.

2ـ نویسندگان و نشانی آن‌ها

نام نویسندگان و همه‌ی همکارانی که در مطالعه‌ شرکت داشته‌اند باید به‌طور کامل نوشته شود. هم‌چنین نویسنده اصلی که مسئول ارتباط با خوانندگان است باید مشخص شود و راه ارتباط با وی (نشانی ای‌میل، تارنما، تارنگار ...) و شماره‌ی تلفن او برای خوانندگان نوشته شود.

3ـ چکیده‌ی تحقیق

چکیده‌ پس از عنوان، بیش‌تر از بخش‌های دیگر یک مقاله خوانده می‌شود و در چکیده، قسمت‌های گوناگون مقاله شامل مقدمه، اهداف، روش‌ها و نتایج تحقیق، به‌صورت خلاصه ذکر می‌شود. متن بسیاری از مقاله‌ها به‌طور کامل در دسترس ما نیست و گاهی فرصت خواندن همه‌ی مقاله را نداریم و از این‌رو چکیده‌ی مقاله اهمیت فراوانی دارد. در بیش‌تر مجله‌ها تعداد کلمه‌های چکیده بین 150 تا 250 کلمه است.

4ـ واژگان کلیدی

چند واژه‌ی کلیدی که از اهمیت فراوانی در مطالعه برخوردارند، در این قسمت ذکر می‌شود. ضمن این‌که با جست‌وجوی واژه‌های کلیدی در سایت‌های علمی می‌توان به آن مقاله دست یافت. به‌طور معمول شمار این واژه‌ها 5 تا 6 کلمه درنظر گرفته می‌شود.

5ـ مقدمه

مقدمه‌ی یک مقاله‌ی پژوهشی ضمن بیان مسأله و تشریح موضوع پژوهش، به این پرسش پاسخ می‌دهد که «مطالعه‌ی حاضر چه ارزشی دارد؟». در حقیقت با مطالعه‌ی مقدمه‌ی یک مقاله‌ی پژوهشی، خواننده با مسأله‌ی تحقیق آشنا می‌شود و ضرورت انجام پژوهش را درک می‌کند. متن مقدمه باید روان باشد و تا جای ممکن به‌صورت خلاصه و حداکثر در 2 صفحه تایپ شود.

6ـ مبانی نظری تحقیق

ادبیات تحقیق یا مبانی نظری، به تشریح مفاهیم، تعاریف و تاریخچه‌ی موضوع تحقیق می‌پردازد. نویسنده‌ی مقاله باید بر ادبیات تحقیق مسلط باشد و مبانی نظری موضوع تحقیق خود را به‌طور مختصر ولی کاربردی بیان نماید. مبانی نظری تحقیق باید با استناد و ارجاع علمی آورده شود. یک مقاله‌ی خوب باید مبانی نظری قابل قبولی داشته ‌باشد.

7ـ روش تحقیق

در این قسمت از مقاله چه‌گونگی و روش انجام پژوهش توضیح داده می‌شود. هم‌چنین نمونه‌های مورد بررسی، چه‌گونگی نمونه‌گیری، جامعه‌ی هدف، مراحل اجرای پژوهش و نحوه‌ی تجزیه ‌و تحلیل داده‌ها نوشته می‌شود. در این قسمت، درمورد متغیرها بیش‌تر بحث می‌شود و روش اندازه‌گیری و میزان دقت و چه‌گونگی کنترل آن‌ها بیان می‌شود.

8ـ یافته‌های تحقیق

در این قسمت نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش ذکر می‌شود. نتایج کلیدی مطالعه باید با کلمه‌های روان و دقیق و بدون بزرگ‌ نمایی ذکر شود. از روش‌های گوناگونی برای ارائه‌ی نتایج استفاده می‌شود. استفاده از عددها، جدول‌ها و نمودارها کمک ارزنده‌ای به ارائه‌ی مطلب به‌طور ساده‌تر می‌نماید. اما لازم است داده‌های جدول‌ها و نمودارها به‌طور کامل تشریح، و تجزیه ‌و تحلیل شوند. در مواردی که از روش‌ها و آزمون‌های آماری برای بررسی نتایج و تحلیل داده‌ها استفاده شده‌ باشد، باید نوع آن نیز ذکر شود.

9ـ بحث و نتیجه‌گیری

در این قسمت به تفسیر نتایج ارائه‌شده می‌پردازیم. هم‌چنین می‌توان به مقایسه‌ی نتایج به‌دست‌آمده از مطالعه‌ی حاضر با نتایج مطالعه‌های دیگر پرداخت و با توجه به مجموعه‌ی شواهد، نتیجه‌گیری نمود. درصورت لزوم می‌توان پیشنهادهایی برای انجام مطالعات بهتر و کامل‌تر در آینده ارائه داد.

10ـ فهرست منابع

در پایان لازم است همه‌ی منابعی که در تحقیق مورد استفاده قرار گرفته‌اند، به‌شیوه‌ای درست ذکر شوند. شیوه‌ی نگارش منابع و مآخذ در بخش دیگری از همین تارنگار آمده است.

چند نکته‌ی اساسی در فرستادن مقاله برای نشریه‌های علمی

به‌یاد داشته‌ باشید که پیش از فرستادن چکیده‌ی مقاله‌ی خود به یک مجله، نخست فرم نحوه‌ی نگارش مقاله را از آن مجله دریافت کنید و چکیده‌ی مقاله‌ی خود را در قالب آن فرم تهیه و تایپ نمایید. (برای مثال: شمار کلمه‌ها، فونت، تعداد سطرها، حاشیه‌ها و...)

دلایل پذیرفته نشدن چکیده‌ی یک مقاله در نشریه‌های علمی

(1) ابهام در موضوع مقاله.

(2) وجود شمار فراوانی از مقاله‌های با موضوع همانند.

(3) روشن نبودن زمینه‌ی اصلی تحقیق.

(4) نمونه‌گیری نامناسب.

(5) رعایت نکردن اصول مقاله‌نویسی مورد نظر نشریه.

(6) ذکر نادرست رقم‌های آماری.

(7) نبود بحث و پرداختن به نتایج.

(8) نوشتن چکیده‌های بسیار کوتاه یا بسیار بلند.

(9) بی‌دقتی در تهیه‌ی متن (غلط‌تایپی، نگارشی و محتوایی).

(10) ارتباط نداشتن موضوع مقاله با رویکرد نشریه.